මිත්‍ර

හිරු දෙවියෝ මිත්‍ර වෙත තම පණිවුඩකරු වූ රේවන් කපුටා එවුවා. ඒ, ගවයෙකු මරා බිලි පූජාවක් කරන ලෙස දැන්වීමට. මිත්‍ර ඒ නියෝගය ක්‍රියාත්මක කළේ අකමැත්තෙන්, ඒ වගේ ම දුකෙන්. නමුත් ගවයා මැරුණු මොහොතේ ම, මහා ප්‍රාතිහාර්යයක් සිද්ධ වුණා. සුදු ගවයා, රූපාන්තරණය වෙලා හඳ බවට පත් වුණා. මිත්‍ර ගේ ලෝගුව, දිළිසෙන තරු හා අනෙකුත් ආකාශ වස්තු සහිත අහස බවට පත්වුණා. ගවයා ගේ වලිගයෙන් සහ විසිරී ගිය ලේවලින් ධාන්‍ය වර්ග සහ මිදි පැල මතු වුණා. උගේ ලිංගික කොටසින් ගළාගෙන ගිය, ශුද්ධවූ බීජ, බඳුනකට එකතු කරගත්තා. ඒ ශුද්ධවූ බීජය විවිධාකාරයෙන් මිශ්‍ර වෙලා තමයි මිහිපිට විවිධාකාර සතුන් බිහි වුනේ. 

ඒ විදිහට පැළෑටි, ගස් සහ සතුන් බිහිවුණා. දවාල සහ රෑ මාරුවෙන් මාරුවට උදාවෙන්න පටන් ගත්තා. හඳ, එයාගේ කලා චක්‍රය පටන් ගත්තා. සෘතු චක්‍රය එයාලගෙ සංගීත පුටු තරගය පටන් ගත්තා. ඒ විදිහට කාලය පටන් ගත්තා. නමුත් එකපාරටම ලැබුණු ආලෝකයෙන් පිබිදුණු, අන්ධකාරයේ ජීවියෝ පොළොවෙන් මතු වුණා. ගවයාගේ ලේ ‌ලෙවකෑවා සර්පයෙක්. ගෝණුස්සෙක්, බඳුුුනට එකතු කර ගත් ශුද්ධවූ බීජය ට හොට දාන්න තැත් කළා. සිංහයෙකුත් නැගිටලා ආවා. ඒ විදිහට ගවයාගේ මරණයත් එක්ක ම හොඳ සහ නරක සංකල්ප දෙක අතර සටන ආරම්භ වුනා. මනුෂ්‍ය ජීවිතයෙත් ඒ විදිහෙම දේවල් දකින්න පුළුවන්. 

රේවන් කපුටා වාතය සංකේතවත් කරනවා. සිංහයාගෙන් ගින්නත්, සර්පයාගෙන් පෘථිවියත්, ශුද්ධවූ බීජය එකතු කරගත් බඳුනෙන් ජලයත් නිරූපණය කෙරෙනවා. මේ විදිහට වායෝ, තේජෝ, පටවි, සහ ආපෝ යන සතර ධාතුවේ පැවැත්ම ඇරඹුනා.

බිලි පූජාවෙන් පස්සෙ, මිත්‍ර සහ හිරු දෙවියෝ භෝජන උත්සවය පටන් ගත්තා. ඒ දෙන්නා මස් සහ පාන් කාලා වයින් බිව්වා. ඉන් පස්සේ මිත්‍ර හිරු දෙවියන්ගේ රථයට නැඟලා, හිරු සමඟ මුහුදට ඉහළින් අහස තරණය කරලා ලෝකයේ කෙළවරට ගියා.

ලෝකයේ පැවැත්ම ඇරඹුනේ ඔය විදිහට කියලා, පේගන් ඇදහීමේ තියෙන්නෙ. මිත්‍ර දෙවියන් ඉන්දු ඉරානීය මූල සංස්කෘතියේ ඇදහෙන, ආලෝකයේ දෙවියන්. ක්‍රි. පූ 1400 ටත් ඈත කාලයකින් පටන් ගෙන ඉන්දු - ඉරානීය ආදීතමයන් විසින් මේ ඇදහීම වෛදික ‌ඉන්දියාවට, මෙසොපොටේමියාවට වගේම, යුරෝපයේ ස්පාඤ්ඤය දක්වා ම පැතිරුවා. පසු කාලයක මේ භූමියේ වැඩිහරිය මහා ඇලෙක්සැන්ඩර් විසින් යටත් කරගැනීමත් එක්ක මිත්‍ර ඇදහීම හෙලනික් සංස්කෘතියට උරා ගැනුනා. ක්‍රිස්තියානියේ මුල් කාලය වන විට රෝම සංස්කෘතියේ පවා සැළකිය යුතු තැනක් මිත්‍ර දෙවියන්ට තිබුණා. ක්‍රි. ව. 307 දී රෝමක අධිරාජ දියොක්ලීස් ඩැනියුබ් ගං ඉවුරේ "අධිරාජ්‍යයේ ආරක්ෂක මිත්‍ර දෙවියන්" වෙනුවෙන් දේවස්ථානයක් ඉදි කරවීමෙන් එය පැහැදිලි වෙනවා.

මිත්‍ර දෙවියන් උපන්නේ අතකින් පන්දමක් සහ අතකින් පිහියක් දරමින්. ඔහු බිහිවුනේ පූජනීය ගසක් යට, පූජනීය දිය පහරක් අසළ, පොළොවින්. (මේ කියමන කියවද්දි වෙන වෙන දේ මතක් වීම ශාස්ත්‍රීය කියවීමට බාධාවකි.) මිත්‍ර විසින් ගවයා මරා බිලි දීම සංස්කෘතීන් ගණනාවක වාර්ෂිකව අනුස්මරණය කෙරුණා භූමිය සාරවත් කිරීමේ අභිචාර විධියක් හැටියට. 

මිත්‍ර දෙවියන්ගේ උපත සංකේතවත් කෙරුණේ ශීත සෘතුවේ උපරිමයට ළඟා වන දෙසැම්බර් මස 25 වන දින. එදායින් පසුව ශීත සෘතුව කෙමෙන් කෙමෙන් ගෙවී යමින් ආපහු වසන්තය උදා වීම හරියට ම මිත්‍ර ගවයා බිලි දීමෙන් පසු කාලය සහ සෘතු පටන් ගැනීම වගේ. මම ගිය වසරේ නත්තල් කළාපයේ කීවා වගේ පසුකාලීනව මේ සැමරුම ක්‍රිස්තියානිය විසින් උපාර්ජනය කරගැනුනා.

මූලාශ්‍ර:

https://www.britannica.com/topic/Mithra

https://www.britannica.com/topic/Mithraism